Božić - najradosniji praznik

Božić, praznik rođenja Isusa Hrista, sećanje na najradosniji događaj u hrišćanskom svetu, obeležava se u svim hramovima Srpske pravoslavne crkve.

Slavlje je počelo u ponoć kada je, prema predanju, rođen Spasitelj ljudskog roda, kada se najsjajnija zvezda koja se kretala od Istoka prema Zapadu zaustavila iznad pećine kraj Vitlejema.

Srpska pravoslavna crkva Božić slavi tri dana, koji su u njenom bogoslužbenom kalendaru obeleženi crvenim slovom. Drugi dan Božića je Sabor presvete Bogorodice koji crkva posvećuje Bogomajci u znak zahvalnosti što je rodila Spasitelja, dok se trećeg dana slavi sveti arhiđakon Stefan.

Božić slave Ruska pravoslavna crkva, Jerusalimska patrijaršija, Sveta Gora, starokalendarci u Grčkoj i egipatski Kopti.

Sve ostale hrišćanske crkve, među kojima i neke pravoslavne, Božić su proslavile pre 13 dana, poštujući novo računanje vremena i gregorijanski kalendar.

Na ikonama se slika pećina u kojoj se Bogorodica odmara uz dete položeno u jasle. U pećini ili ispred nje sedi Josif, oslobođen sumnje u Marijinu vernost i pastiri zadivljeni božanskim rođenjem.

Božićna simbolika

Da bi se Hrišćani dostojno pripremili za Božić, ustanovljen je Božićni post. Sam praznik Božić, uvek je mrsni dan.

Božićna slama se, prema narodnim običajima, u kuću unosi zajedno sa badnjakom, rasprostire po glavnoj prostoriji i ne iznosi sve vreme božićnih praznika. Ona simbolizuje slamu na kojoj je rođen Isus Hristos.


Na svečanoj božićnoj trpezi, najvažnija je česnica, bela pogača umešena od pšeničnog brašna bez kvasca. Mesi se uz molitvu prvom vodom koja se u zoru tog dana uzme iz bunara ili sa izvora.


U česnicu se stavlja zlatan ili srebrni novčić. Česnica se za ručkom isključivo lomi rukama, ne seče se nožem. Onaj ko u svom parčetu pronađe novčić, prema verovanju, imaće sreće u narednoj godini.


Na Božić u kuću dolazi i položajnik. Prva dužnost položajnika je da poželi sreću, zdravlje i napredak domaćinovom domu.


Drugi dan Božića koristi se za međusobne posete prijatelja. Po srpskim selima na ovaj dan je bilo uobičajeno prezanje konja u saonice i vožnja po selu. Treći dan Božića je ujedno i Stevandan, i to je poslednji dan u običajnom božićnjem ciklusu. Tog dana se iznose slama i ostaci badnjaka iz kuće.


Šta valja raditi na Božić:

1. Sve što vam je zadavalo muke tokom godine u božićno jutro trebalo bi raditi, i više neće predstavljati problem.

2. Vodom u kojoj je opran sud za mešenje česnice zalivaju se voćke da bi bolje rodile ili se ona sipa u saksije sa cvećem da bi lepše cvetalo.

3. Testo koje ostaje na rukama domaćice posle mešenja česnice ona stavlja na voćke koje su slabo rodile, da bi naredne godine dale više ploda.

4. Negde se gata na plećki od pečenice. Ako na kosti kada je izvučemo iz pečene plećke ostane mesa, veruje se da će stoka te godine biti plodna.

5. Od konopca kojim je vezan naramak slame unet u kuću trebalo bi na Božić, ujutro, u dvorištu napraviti krug i u njega staviti kukuruz i pšenicu za kokoške. Veruje se da će one tokom cele godine jaja nositi na jednom mestu.

6. Nekada je značajnu ulogu u božićnim običajima imala božićna sveća. Neke porodice palile su je već na Badnje veče ili obavezno u vreme ručka prvog dana Božića. Sveću pali domaćin sa tri vlati pšenice ili slame koja se izvlači ispod božićne trpeze. Sveća se nije gasila duvanjem, već vinom iz pune flaše.

Običaji se sastoje od osnovnog, nepromenljivog dela i ritualnog dela koji je vidljiv i promenljiv. Neupućeni pogrešno veruju da su ako posvete pažnju vidljivom delu sačuvali i sam običaj. To se najbolje vidi na primeru Božića. Još u ranom hrišćanskom periodu paljene su velike vatre za vreme Božića, potom su korišćeni barutni štapići za pucanje i vatromet, preko prangija do počasnih plotuna iz artiljerijskog oružja. Danas se razlamaju pucnji iz ličnog naoružanja i praskav zvuk petardi. Oružja su se menjala, ali je praznik opstajao.